Konya Bilim Merkezi İlimge

Tripofobi Nedir? Delikli Nesneler Neden Rahatsız Eder?

 Azime Selin Ekici
 4 dk  622

Tripofobi, iç içe geçmiş delikler veya çıkıntılardan oluşan, tekrarlayan bir modele karşı duyulan korkudur. Tripofobi ismi, Yunanca tripa (delik) ve phobos (korku) kelimelerinden türemiştir. Türkçeye ise ‘delik korkusu’ ya da ‘delikli cisim fobisi’ olarak geçmiştir. Bu fobi Amerikan Psikiyatri Birliği’nin güncel Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nda (DSM-5) tanınmamaktadır. "Tripofobi" terimi, Albany Üniversitesi'nden bir öğrencinin “trypophobia.com” web sitesini ve Facebook'ta bir destek grubu kurduğu 2009 yılından bu yana popülerdir.

Tripofobikler süngerler, çekirdekli meyveler, bal peteği ya da ay çiçeği gibi görünüşte sıradan olan şeyler nedeniyle kendilerini endişeli hissederler. Bazı bireyler ise bu görselleri gördüklerinde tiksinme ya da korku gibi semptomlar gösterirler. Göreceli olarak yeni tanımlanmış bir fobi olmasına rağmen tripofobi kalıcı ve aşırı semptomlara sebep olabilmektedir. Günlük hayatta önemli ölçüde bozulmalara ve sıkıntılara yol açtığı da bilinmektedir. İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'nde bilişsel sinirbilim alanında yaptığı doktora sonrası araştırma görevlisi olan ve tripofobiyi araştıran Renzo Lanfranco, tripofobinin hafif tiksintiden ani ve yoğun bir iğrenme hissine, korkuya ve hatta tam gelişmiş bir panik atağa kadar değişen yoğunluk derecelerinde bir dizi semptom üretebildiğinden, muhtemelen birçok insanın bir dereceye kadar yaşayabileceği "doğal ve yaygın olarak paylaşılan bir fenomen" olduğunu söylemektedir. İngiltere'deki Essex Üniversitesi'nde tripofobi üzerine çalışmalar yapan psikolog Geoff Cole da aynı fikirdedir. Kendisi de tripofobik olan Cole, bu rahatsızlığı "hiç duymadığınız en yaygın fobi" olarak tanımlamaktadır. 

2017 yılında “American Horror Story” adlı dizinin yedinci sezonunun reklamında kullanılmak üzere fotoğraf düzenleme programlarıyla hazırlanmış çeşitli görseller kullanıldı. Bu görsellerin içinde kafa derisi yüzülerek bal peteği ortaya çıkarılmış bir kadın figürü ve her yerinde halka şeklinde çukurlar bulunan bir kadın yüzü de yer almaktaydı. Reklam kampanyası çok sayıda insanda tripofobiyi tetikledi ve çok fazla tepkiye neden oldu. 

Tripofobi ile ilgili gerçekleştirilmiş araştırmalar henüz kapsam ve sayı bakımından sınırlı olsa bile neden kaynaklandığı konusunda bazı teoriler ortaya konulmuştur. En popüler teorilerden birisine göre tripofobi, hastalık veya hastalık tehlikesi ile ilişkili nesnelere karşı geliştirilmiş bir yanıttır. Örneğin hastalıklı cilt, parazitleri ve benzeri diğer bulaşıcı durumlar, bu kümelenmiş delikler veya kabarcıklarla tanınabilmekte ya da bunlarla özdeşleştirilebilmektedir. 

Bir başka teoriye göre kümelenmiş delik görünümünün bazı zehirli hayvanların derilerinde ve kürklerinde yer alan desenler ile benzer olduğunu ifade edilmektedir. Bu da insanların bilinçaltı özdeşleştirmesiyle bu şekildeki desenlerden korkabileceğine işaret etmektedir. Yakın dönemde gerçekleştirilen araştırmalarda ise katılımcıların tripofobi tetikleyici görseller ile cilde bulaşan patojenler arasında ilişki kurdukları ve çoğunun bu görsellere bakarken cilt kaşıntısı ile ürperme hissettikleri görülmüştür. Bu tür sonuçlar tripofobinin aslında bir fobi değil, onun yerine belirli görsel uyarı türlerine karşı gelişmiş doğal bir tepki olduğuna da işaret etmektedir. Kimi teorisyenler ise tüm bu sebeplerden ziyade basit bir cevaba odaklanırlar. Hemen hemen hiç kimse belli bir açıklaması olmamasına rağmen tahtaya sürten tırnak sesinden hoşlanmaz. Aynı durum delikli nesneler için de geçerli olabilir. Yapılan araştırmaların sonuçlarından birisi de tripofobi hastalarının aynı zamanda anksiyete, depresyon ve kaygı belirtileri yaşama olasılıklarının daha yüksek olmasıdır. 

Yapılan çalışmalar doğrultusunda tripofobinin semptomlarını ve belirtilerini 3 ana kategoride toplamışlardır:

1) Tedirginlik, çaresizlik, iğrenme veya korku gibi bilişsel bağlantılı tepkiler.

2) Tüylerin diken diken olması, kaşıntı veya cildinizin ürpermesi gibi ciltle ilgili reaksiyonlar.

3) Baş dönmesi, titreme, nefes darlığı, terleme, vücut titremesi, kalp atışlarının hızlanması, baş ağrısı, bulantı veya kusma gibi fizyolojik reaksiyonlardır.


Tripofobiyi tetikleyen nesnelerden bazıları ise şunlardır:

• Bal petekleri

• Yakından çekilmiş çilek resimleri

• Lotus tohumu kapsülleri

• Nar

• Nem damlacıkları

• Köpükler

• Et üzerinde delikler ya da deride kabarmalar

• Böcek gözleri

• Mercan kayalıkları

• Hastalıklı ya da çürüyen ette delikler

• Köpüklü paket kılıfları

• Meyve tohumları ya da sünger resimleri

Tripofobi Anketi gibi çalışmalar bu rahatsızlığa sahip olunup olunmadığı ile ilgili net bir sonuç vermektedir. Henüz araştırma aşamasında olan bu fobinin tedavisi ise halen araştırılmaktadır. 

#tripofobi #semptom #delikkorkusu #rahatsızlık #deliklinesne #dsm-5
0
0
0
Kaynakça

Conversation, Arnold J. Wilkins and An Trong Dinh Le/The. “Could Trypophobia Be Caused By Math Hurting Our Brains?” Popular Science (blog), 31 Mart 2016. https://www.popsci.com/could-trypophobia-be-caused-by-math-hurting-our-brains/

Le, An Trong Dinh vd. “Assessment of trypophobia and an analysis of its visual precipitation”. Quarterly journal of experimental psychology (2006) 68 (30 Ocak 2015), 1-49. https://doi.org/10.1080/17470218.2015.1013970

Association for Psychological Science - APS. “Fear of Holes May Stem From Evolutionary Survival Response”. Erişim 31 Mayıs 2023. https://www.psychologicalscience.org/news/releases/fear-of-holes-may-stem-from-evolutionary-survival-response.html

BBC Science Focus Magazine. “What Causes Trypophobia? The Neuroscience behind the Fear of Closely-Packed Holes”. Erişim 30 Mayıs 2023. https://www.sciencefocus.com/the-human-body/trypophobia/

BBC Good Food. “What Is Trypophobia?” 09 Kasım 2021. Erişim 31 Mayıs 2023. https://www.bbcgoodfood.com/howto/guide/what-trypophobia

EverydayHealth.com. “What Is Trypophobia? Symptoms, Causes, Diagnosis, Treatment, and Prevention”. 31 Mart 2023. Erişim 02 Haziran 2023. https://www.everydayhealth.com/trypophobia-101-beginners-guide/

BENZER MAKALE
Matematik Öğrenme Güçlüğü: Diskalkuli

Matematik Öğrenme Güçlüğü: Diskalkuli

Matematiğin sevilmeme nedenleri arasında yer alan öğretmen, okul ve çevre gibi faktörlerin yanında başka...

Beş Faktörlü Kişilik Modeli

Beş Faktörlü Kişilik Modeli

Kişilik, toplumda bireyleri birbirinden ayıran ve faklı kılan özellikler bütünüdür. Kişilerde ve...

Gestalt Teorisi ve İlkeleri

Gestalt Teorisi ve İlkeleri

Gestalt teorisine göre; bütün, parçaların toplamından farklı bir anlam ifade eder ve birey, bütünü...

Müziği Neden Seviyoruz?

Müziği Neden Seviyoruz?

Müziği seviyoruz çünkü bizi iyi hissettiriyor. Peki, neden kendimizi iyi hissetmemizi sağlıyor? 2001...

Kompulsif Biriktirme Hastalığı: Dispozofobi

Kompulsif Biriktirme Hastalığı: Dispozofobi

Daha önce ‘belki ileride işe yarar’ düşüncesi ile eşyalarınızı atamadığınız oldu mu? Başkalarının...

Somatik Bellek

Somatik Bellek

Somatik bellek, vücudun motor hareketlerini ve fiziksel deneyimlerini hatırlama yeteneğidir.

Renkleri Tatmanın, Sayıları Duymanın Yolu: Sinestezi

Renkleri Tatmanın, Sayıları Duymanın Yolu: Sinestezi

Synesthesia” kelime kökleri itibariyle Yunanca syn (birlikte) ve aesthe-sis (algılamak) olan iki kelimenin birleşiminden...

Bir İkna ve Retorik Sanatı: Kırmızı Sazan Safsatası

Bir İkna ve Retorik Sanatı: Kırmızı Sazan Safsatası

Retorik, iletişim yoluyla ikna etme sanatlarından bir tanesidir. Motive etmek veya bilgilendirmek için insanların...

Abraham Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi

Abraham Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi

Psikolog Abraham Maslow, 20. yüzyılın en tesirli psikologlarından biri olarak kabul edilmiş ve 1943 yılında yayımladığı...

Bilinçli Rüya Görmek

Bilinçli Rüya Görmek

Lusid rüya, kişinin rüya gördüğünün farkında olduğu ve rüyayı yönetebildiği rüya...

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER