Konya Bilim Merkezi İlimge

Alay Kraliçesi: Kurmancan Datka

 Feyza Güsün
 4 dk  288

Kurmancan Datka, Türkistan'ın tarihinde efsanevi kadın bir liderdir. 19. yüzyılda, Türkistan'ın kadın kahramanı olarak tanınan Kurmancan Datka, Hokand Hanlığı'nda yüksek bir konumda bulunan Alimbek Datka ile evlendikten sonra siyasi arenada etkili bir rol oynamıştır. Ömrünün son anına kadar Rus işgaline karşı mücadele etmiş ve Türkistan'ın özgürlüğü için savaşmıştır.

Kurmancan, Oş bölgesindeki zengin bir Munguş ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. İyi bir eğitim görmüş, kültürlü bir kadındı ve “datka” unvanını almış olan Alimbek için ideal bir eşti. Yeni memleketine Hokand Hanlığı’na geldiği andan itibaren zekâsı, yeteneği ve aldığı mantıklı kararlarla dikkatleri üzerine çekti. Alimbek'in danışmanı oldu ve her meselede görüşlerine başvurulan bir kişi konumuna yükseldi. Eşi Alimbek Datka'nın öldürülmesinin ardından Güney Kırgızistan'daki Kırgızların liderliğini üstlendi. Bu yeni hayat, Kurmancan'ın “Altay Kraliçesi, Alay Hanışası ve Altay Kanıkeyi” gibi lakaplarla anılmasına neden oldu.

Kurmancan, Alimbek Datka'nın sadece danışmanı değil aynı zamanda istihbarat teşkilatını da yönetiyordu. Bu sebeple onun gözetimindeki casuslar sadece Hokand'da değil aynı zamanda Kaşgar, Andican (Anciyan) ve Buhara gibi yerlerde de faaliyet gösteriyor ve en güncel bilgileri Kurmancan'a iletiyorlardı. Ayrıca hanların eşleri veya anneleri gibi pozisyondaki Kırgız kadınlarına yakınlık göstererek güvenlerini kazanıyor ve bu sayede günlük bilgilere kolayca erişebiliyordu. Bu sayede Alimbek de her türlü gizli bilgiyi Kurmancan aracılığıyla alıyor, kendisini olası durumlara karşı hazırlayabiliyordu.

Kurmancan’ın hayatı ve faaliyetleri, Kırgızlar arasında neredeyse bir efsaneye dönüşmüştür. Ancak Türk dünyasında hala tam olarak tanınmayan bir karakterdir. Kurmancan Datka, sadece Kırgız halkı için değil aynı zamanda Türkistan'ın özgürlüğü için mücadele etmiş ve cesareti ile hafızalarda yer etmiştir. Ayrıca Kurmancan Türk dünyasında “datka” unvanı verilen ilk kadındı. Bu unvan, Hokand ve Buhara hanlıkları döneminde yönetimin en üst kademesini ifade ediyordu. "Datka" vilayetin idare amiri, siyasi ve dini lider, toplumda çıkan sorunların çözümünü sağlayan hukuk görevlisi, askerlerin komutanı ve bölgesinin tek yetkilisi olarak kabul ediliyordu.


Kurmancan Datka, Türkistan'ın tarihinde efsanevi kadın bir liderdir. 19. yüzyılda, Türkistan'ın kadın kahramanı olarak tanınan Kurmancan Datka, Hokand Hanlığı'nda yüksek bir konumda bulunan Alimbek Datka ile evlendikten sonra siyasi arenada etkili bir rol oynamıştır. Ömrünün son anına kadar Rus işgaline karşı mücadele etmiş ve Türkistan'ın özgürlüğü için savaşmıştır.

Kurmancan, Oş bölgesindeki zengin bir Munguş ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. İyi bir eğitim görmüş, kültürlü bir kadındı ve “datka” unvanını almış olan Alimbek için ideal bir eşti. Yeni memleketine Hokand Hanlığı’na geldiği andan itibaren zekâsı, yeteneği ve aldığı mantıklı kararlarla dikkatleri üzerine çekti. Alimbek'in danışmanı oldu ve her meselede görüşlerine başvurulan bir kişi konumuna yükseldi. Eşi Alimbek Datka'nın öldürülmesinin ardından Güney Kırgızistan'daki Kırgızların liderliğini üstlendi. Bu yeni hayat, Kurmancan'ın “Altay Kraliçesi, Alay Hanışası ve Altay Kanıkeyi” gibi lakaplarla anılmasına neden oldu.

Kurmancan, Alimbek Datka'nın sadece danışmanı değil aynı zamanda istihbarat teşkilatını da yönetiyordu. Bu sebeple onun gözetimindeki casuslar sadece Hokand'da değil aynı zamanda Kaşgar, Andican (Anciyan) ve Buhara gibi yerlerde de faaliyet gösteriyor ve en güncel bilgileri Kurmancan'a iletiyorlardı. Ayrıca hanların eşleri veya anneleri gibi pozisyondaki Kırgız kadınlarına yakınlık göstererek güvenlerini kazanıyor ve bu sayede günlük bilgilere kolayca erişebiliyordu. Bu sayede Alimbek de her türlü gizli bilgiyi Kurmancan aracılığıyla alıyor, kendisini olası durumlara karşı hazırlayabiliyordu.

Kurmancan’ın hayatı ve faaliyetleri, Kırgızlar arasında neredeyse bir efsaneye dönüşmüştür. Ancak Türk dünyasında hala tam olarak tanınmayan bir karakterdir. Kurmancan Datka, sadece Kırgız halkı için değil aynı zamanda Türkistan'ın özgürlüğü için mücadele etmiş ve cesareti ile hafızalarda yer etmiştir. Ayrıca Kurmancan Türk dünyasında “datka” unvanı verilen ilk kadındı. Bu unvan, Hokand ve Buhara hanlıkları döneminde yönetimin en üst kademesini ifade ediyordu. "Datka" vilayetin idare amiri, siyasi ve dini lider, toplumda çıkan sorunların çözümünü sağlayan hukuk görevlisi, askerlerin komutanı ve bölgesinin tek yetkilisi olarak kabul ediliyordu.

#Kurmancan Datka #Türkistan #Datka
0
0
0
Kaynakça

Nergiz, Cebrail. “Türkistan Tarihinde Efsanevi Bir Siyasi Kadın Lider: Kurmancan Datka”, Uluslararası Akademik Çalışmalar Dergisi, 2(1), 2022, 10-19.

Kyrgyzstantravel, “Kurmanjan Datka, the feminist Queen of the Kyrgyz”, Erişim Tarihi: 20.10.2023. https://www.kyrgyzstantravel.com/kurmanjan-datka-queen-of-the-kyrgyz   

Central Asia Guide, “Life of Kurmanjan Datka,”. Erişim Tarihi: 21.10.2023 https://central-asia.guide/kyrgyzstan/kyrgyz-culture/kyrgyz-people/kurmanjan-datka/ 


BENZER MAKALE
İngiltere Tarihindeki Kanlı Kraliçe

İngiltere Tarihindeki Kanlı Kraliçe

İngiltere tarihinde Protestan reformuna karşı çıkarak, Katolik inancını savunan Kraliçe Mary'nin Protestan...

Modern Üniversitenin Kurucusu: Wilhelm von Humboldt

Modern Üniversitenin Kurucusu: Wilhelm von Humboldt

Wilhelm von Humboldt, Prusyalı bir devlet adamıdır. Bakanlık ve diplomatlık yanında filozof, dilbilimci ve eğitimcidir....

Ortaçağ Yahudi Alimi: Saadia Gaon

Ortaçağ Yahudi Alimi: Saadia Gaon

Asıl adı Saadia ben Yosef olan Saadia Gaon Müslümanlar arasında Said el-Feyyumi olarak tanınmaktadır. Babilonya’da...

Osmanlı Mimarisine Yön Veren İsim: Mimar Sinan

Osmanlı Mimarisine Yön Veren İsim: Mimar Sinan

Osmanlı’nın en gözde mimarı olan Sinan, Kayseri’nin Ağırnas köyünde dünyaya gelmiştir. Yavuz...

Said Halim Paşa’nın Hayatı ve Düşünceleri

Said Halim Paşa’nın Hayatı ve Düşünceleri

Said Halim Paşa, döneminin İslam çizgisindeki aydınlarındandır. Çağdaşlarının aksine İsviçre’de...

Bir İslam Sanatçısı: Sıdıka Cuma

Bir İslam Sanatçısı: Sıdıka Cuma

Sıdıka Cuma, eleştirmenlerce beğenilen, birçok ödüle sahip çağdaş İslam sanatçısı, grafik...

Peygamber Efendimizin Şairi: Hassan Bin Sabit

Peygamber Efendimizin Şairi: Hassan Bin Sabit

Hz. Peygamber’i, ashabını ve İslâm dinini, müşriklerin hicivlerine karşı şiirleriyle savunduğu için...

Ölümcül İsyan: An Lushan Ayaklanması

Ölümcül İsyan: An Lushan Ayaklanması

755-769 yılları arasında Çin’de süren An Lushan ayaklanması sonucu 36 milyon insan hayatını kaybetmiştir....

Meşhur Astronomi Alimleri: Mecrîtî ve Zerkali

Meşhur Astronomi Alimleri: Mecrîtî ve Zerkali

Astronomi insanlık tarihi kadar eski bir bilimdir. Gökyüzü her zaman insanlar için bir merak konusu...

Hüccetülislâm: İmam Gazzali mi? İmam Gazali mi?

Hüccetülislâm: İmam Gazzali mi? İmam Gazali mi?

“Hüccetülislâm” ve “Zeynüddin” isimlendirmeleri ise İmam Gazzali’nin...

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER