Konya Bilim Merkezi İlimge

Meşhur Astronomi Alimleri: Mecrîtî ve Zerkali

 Hatice Durak
 3 dk  569

Astronomi insanlık tarihi kadar eski bir bilimdir. Gökyüzü her zaman insanlar için bir merak konusu olmuştur. İslam alimleri de astronomi ile ilgilenmişler bunun için çeşitli rasathaneler kurmuşlardır. Mecriti ve Zerkali de astronomi konusunda önemli isimlerdendir. 

Mecrîtî, (ö. 398/1007) Endülüs'ün Mecrit (Madrid) şehrinde doğmuştur. Küçük yaşlarında Endülüs’ün Kurtuba şehrine yerleşmiş ve orada Abdülgafir b. Muhammed’den matematik dersleri almıştır. Endülüs Emevi Devleti halifelerinden III. Abdurrahman döneminde kurulan alimler topluluğu ile irtibat halinde olmuş ve astronomi ilmine sahip olması sebebiyle sarayda astronom olarak görev almıştır. Kendisinden önceki dönemlerde bu alanda çalışmalar yapan Batlamyus ve Harizmi gibi alimlerin çalışmaları üzerinde incelemelerde bulunmuş ve astronomik gözlemler yapmıştır.

Sarayda yaptığı gözlemler sırasında takımyıldızlarının en parlak olan yıldızlarını gözlemlemiştir ve bu gözlemleri kayıt altına almıştır. Tasarladığı aletlerde cıvayı denge unsuru olarak kullanmıştır. Mecrîtî ve Endülüslü meslektaşı Zerkāle (ö. 493/1100) usturlabın gelişimine önemli katkılarda bulunmuşlardır.


Matematik ve astronomi gibi önemli alanlarda Endülüs’ün en seçkin bilgin ve alimlerinden biri olarak kabul edilen Mecrîtî, Endülüs’ün Öklid’i (Euclides) olarak anılmaktaydı. Mecrîtî’nin böyle bir üne sahip olmasında Doğu İslam beldelerine yaptığı seyahatlerden biri sırasında eline geçen eserler üzerinde yaptığı çalışmalar hayli etkili olmuştur. Matematik ve Astronomi gibi ilimlerin Endülüs’te müstakil birer ilim dalı haline gelmesinde Mecrîtî'nin gayretleri ve ortaya koyduğu eserlerin önemli bir rolü olmuştur. Mecrîtî ilmi gelenek konusunda kendinden sonraki bilginleri önemli bir şekilde etkilemiştir ve bu alanlarda bir otorite olarak kabul edilmiştir. Üstelik Mecrîtî’nin bu ünü ve otoritesi sadece İslam dünyası değil Batı için de geçerlidir.

Endülüslü astronom alimlerden bir diğeri de Zerkāle’dir. İspanya’da bulunan ve günümüzde Toledo adıyla bilinen Tuleytula şehrinde doğmuştur. Astronomi ilmine merakı sebebiyle devlet nezdinde kurulan ilmi heyetlerde görev almıştır. Yaptığı su saatleri sayesinde hayli ün kazanmıştır. Yaptığı saatlerde ay takvimini esas almıştır ve bu saatler Avrupa’da 17. yüzyılda yaygın olarak kullanılan saatlere bir örnek teşkil etmiştir.

Batlamyus'un ortaya koyduğu görüşlerinin bir kısmını eleştiren Zerkāle, uzun gözlemler yaparak Dünya ile Güneş arasındaki mesafeyi ölçmeye çalışmış ve gök cisimlerinin hareketlerini ölçmeye yarayan Tuleytula Cetveli'ni düzenlemiştir. Yıldızların yüksekliğini ve konumunu bulmak için kullanılan Safiha adı verilen düz bir usturlap geliştirmiştir. Bu cihazla ilgili açıklamaları ise İbranice ve Latince'ye çevrilmiştir. Aynı zamanda Güneş'in Dünya'dan en uzak olduğu zaman olan "solar apogee" veya "aphelion" hareketinin yılda 12.0 saniye olduğunu açıkça gösteren ilk kişi olarak kabul edilmektedir. Günümüzde bu hareketin gerçek değerin artık yılda 11,8 saniye olduğu bilinmektedir.

Gerek Mecrîtî gerekse Zerkāle gibi alimler sahip oldukları ilimleri ve ortaya koydukları çalışmaları sayesinde kendilerinden önceki dönemlerin birikimini kullanmışlar ve kendilerinden sonraki dönemler için hayli önem arz eden bir miras bırakmışlardır. 

#Mecrîtî #Zerkāle #astronomi #İslam astronomisi
0
0
0
Kaynakça

“Abu Ishaq Ibrahim ibn Yahya al-Zarqali | Encyclopedia.com”. Erişim 01 Nisan 2023. https://www.encyclopedia.com/science/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/abu-ishaq-ibrahim-ibn-yahya-al-zarqali

Alper, Ömer Mahir. “Mecrîtî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/278-279. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.

Dizer, Muammer. “İbnü’z-Zerkāle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/243-245. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.

Hızlı, Mefail (ed.). Tekerrürden Tefekküre Tarih. Siyer Yayınları, 2022.

BENZER MAKALE
İngiltere Tarihindeki Kanlı Kraliçe

İngiltere Tarihindeki Kanlı Kraliçe

İngiltere tarihinde Protestan reformuna karşı çıkarak, Katolik inancını savunan Kraliçe Mary'nin Protestan...

Modern Üniversitenin Kurucusu: Wilhelm von Humboldt

Modern Üniversitenin Kurucusu: Wilhelm von Humboldt

Wilhelm von Humboldt, Prusyalı bir devlet adamıdır. Bakanlık ve diplomatlık yanında filozof, dilbilimci ve eğitimcidir....

Ortaçağ Yahudi Alimi: Saadia Gaon

Ortaçağ Yahudi Alimi: Saadia Gaon

Asıl adı Saadia ben Yosef olan Saadia Gaon Müslümanlar arasında Said el-Feyyumi olarak tanınmaktadır. Babilonya’da...

Osmanlı Mimarisine Yön Veren İsim: Mimar Sinan

Osmanlı Mimarisine Yön Veren İsim: Mimar Sinan

Osmanlı’nın en gözde mimarı olan Sinan, Kayseri’nin Ağırnas köyünde dünyaya gelmiştir. Yavuz...

Said Halim Paşa’nın Hayatı ve Düşünceleri

Said Halim Paşa’nın Hayatı ve Düşünceleri

Said Halim Paşa, döneminin İslam çizgisindeki aydınlarındandır. Çağdaşlarının aksine İsviçre’de...

Bir İslam Sanatçısı: Sıdıka Cuma

Bir İslam Sanatçısı: Sıdıka Cuma

Sıdıka Cuma, eleştirmenlerce beğenilen, birçok ödüle sahip çağdaş İslam sanatçısı, grafik...

Peygamber Efendimizin Şairi: Hassan Bin Sabit

Peygamber Efendimizin Şairi: Hassan Bin Sabit

Hz. Peygamber’i, ashabını ve İslâm dinini, müşriklerin hicivlerine karşı şiirleriyle savunduğu için...

Ölümcül İsyan: An Lushan Ayaklanması

Ölümcül İsyan: An Lushan Ayaklanması

755-769 yılları arasında Çin’de süren An Lushan ayaklanması sonucu 36 milyon insan hayatını kaybetmiştir....

Hüccetülislâm: İmam Gazzali mi? İmam Gazali mi?

Hüccetülislâm: İmam Gazzali mi? İmam Gazali mi?

“Hüccetülislâm” ve “Zeynüddin” isimlendirmeleri ise İmam Gazzali’nin...

6 Dil Bilen Dâhi Sahabe: Zeyd bin Sabit

6 Dil Bilen Dâhi Sahabe: Zeyd bin Sabit

Zeyd bin Sabit (612 - 665), İslam peygamberi Hz.Muhammed'in vahiy kâtiplerinden olan zeki bir sahabidir.

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER