Konya Bilim Merkezi İlimge

Makkabi İsyanı

 Rümeysa Taşan
 5 dk  422

Büyük İskender’in ölümünden sonra Yahudiye bölgesi Seleukos İmparatorluğu’nun yönetimine geçmişti. Seleukos Kralı IV. Antiochus Epiphanes, M.Ö. 168'de Yahudi dinine karşı büyük bir baskı kampanyası başlattı. Bunu yapmasının nedeni tam olarak açık olmamakla birlikte, Yahudi rahipler arasındaki iç çatışmayı geniş çaplı bir isyan olarak algılamasıyla ilgili olduğu düşünülmektedir. Yahudi ibadetleri yasaklandı, Kudüs doğrudan Seleukos kontrolü altına alındı ve Kudüs'teki İkinci Tapınak senkretik bir Pagan-Yahudi kültünün yeri haline getirildi. Bu baskı, IV. Antiochus'un korktuğu isyanı tetikledi. Makkabi isyanı, Seleukos İmparatorluğu'na ve Yahudi yaşamı üzerindeki Helenistik etkiye karşı Makkabiler tarafından yürütülen bir Yahudi isyanıdır.

Makkabi İsyanı adını ayaklanmayı organize eden Yahudi bir rahip ailesi olan Makkabilerden almaktadır. Makkabi ifadesi İbranice bir unvandır ve "çekiç" veya "söndürücü" anlamına gelmektedir. İsyanın kilit liderlerinden biri olan Yahuda'ya bu isim verilmiştir. Daha sonra bu unvan Yahuda'nın ailesinin geri kalanlarını; babası Mattathias'ı, dört erkek kardeşini (John, Simon, Eleazar ve Jonathan) ve yeğeni John Hyrcanus'u kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 

Her ne kadar Yahuda, Makkabi İsyanı'nın tartışmasız en tanınmış figürü olsa da isyanı asıl başlatan kişi M.Ö. 167'de babası Mattathias'tır. Mattathias, Kudüs'ün batısındaki Modiin köyünde yaşayan eski bir Yahudi rahibiydi. İsyandan kısa bir süre önce Kudüs, Seleukoslar tarafından ele geçirilmişti. Seleukos İmparatorluğu, Modiin de dâhil olmak üzere Yahudiye bölgesinin kasaba ve köylerine yetkililer göndererek köy ve kasaba sakinlerinden Yunan tanrılarına kurban sunmalarını talep etmiştir. İlk kurbanı da köyün yerel lideri olan Mattathias tarafından sunulması istenmiştir. Mattathias'ı cesaretlendirmek için kendisine büyük ödüller teklif edilmiş, kendisinin ve ailesinin "kralın dostları arasında" olacağı sözü verilmiştir.

Ancak dindar bir Yahudi olan Mattathias, Seleukosluların taleplerine uymayı reddetmiştir. Bu reddin ardından köylülerden Helenleşmiş bir Yahudi'nin kurban sunmak için öne çıkması Mattathias'ı çileden çıkarmış ve Mattathias adamı öldürmüştür. Ardından bölgedeki Seleukos yetkilisi de Mattathias tarafından öldürülmüştür. Mattathias, Modiin'deki dindar Yahudileri kendisini takip etmeye çağırmış ve Seleukoslardan yaptıklarının hesabını sormak için oğullarıyla birlikte dağlara kaçmıştır. Bu gelişme Makkabi İsyanı'nın başlangıcı sayılmaktadır.


Mattathias, Mattathias’ın oğulları ve dindar Yahudiler, Seleukoslara karşı gerilla savaşı başlatmışlardır. Ancak dindar Yahudilerin öfkelerinin büyük bir kısmı, Yunan kültürünü benimsemiş Yahudilere (Helenleşmiş Yahudiler) yönelikti. Dindar Yahudiler pagan sunaklarını yıkmışlar, erkek çocukları sünnet ettirmiş ve Helenleşmiş Yahudileri kanun kaçağı olmaya zorlamışlardır. Mattathias'ın M.Ö. 166'da ölümü üzerine oğlu Yahuda Makkabi isyanın komutasını devralmıştır.

Yahuda Makkabi’nin liderliği ele aldıktan sonra isyan hareketi başarıyla devam etmiş ve Makkabiler Kudüs'ü ele geçirmeyi ve M.Ö. 164'te tapınağı yeniden açmayı başarmışlardır. İlk iş olarak Seleukos kralı Antiochus tarafından kirletilen tapınağı temizleme faaliyetine girişilmiştir. Tapınağın onarılması Yahuda ve adamları tarafından sekiz gün boyunca kutlanmıştır. Bugün Yahudiler tarafından hala kutlanan Hanuka'nın (“adanmışlık” anlamına gelir) kökeni budur.

Seleukos kralı IV. Antiochus öldüğünde Seleukos ordusu Suriye'ye çağrılmıştır. Bu nedenle Seleukos ordusunun komutanı Lysias, Yahudilere dini özgürlüğü vermeyi kabul etmek durumunda kalmıştır. Seleukos İmparatorluğu'na haraç vergileri ödedikleri sürece Makkabilere Yahudiye'yi yarı özerk bir şekilde yönetme hakkı verilmiştir. Hasmon Hanedanlığı’nın yönetimi bu şekilde başlamıştır.

Hasmonlar, yaklaşık yüz yıl boyunca Yahudiye'yi bağımsız bir şekilde yönetmişler ve çevredeki bölgeleri de fethetmeye devam etmişlerdir. Nihayetinde Hasmonlular arasındaki siyasi entrika ve aile kavgaları Romalıların Yahudiye'nin kontrolünü ele geçirmesine yol açmıştır.

İsyanın niteliği konusunda genel bir fikir birliği yoktur. Bazıları bunu Seleukosların desteğiyle Helenleşmiş Yahudilerin, yalnızca kendi dinlerine yönelebilen gayretkeşlere karşı ekonomik ve dini bir iç savaş olarak görmelerinden kaynaklandığını ileri sürmektedir. Diğerleri bunun bir sınıf zaferinden daha fazlası olduğunu düşünme eğilimindeyken; zulme karşı mücadelede bir başarı örneği olarak kabul etmektedirler. Sebep ne olursa olsun sonuç aynıydı; Filistin üzerinde bir nesil sürecek özerk bir Yahudi yönetimi olan Hasmon Hanedanlığı artık kurulmuştu.

Ayrıca Makkabilerin mirasının belki de en büyük ironisi, bugün onların adını taşıyan oyundur. Makkabi Oyunları 1932'de başlayan ve her dört yılda bir İsrail'de düzenlenen Yahudi olimpiyat oyunlarıdır. Yahudiler dışında Antik Yunan kültürünü atletik yarışmalardan daha fazla simgeleyen neredeyse hiçbir kültür yoktur. Yahudiliği Yunan etkisinden kurtarmak için canlarını veren Makkabilerin adlarının Yunan tarzı spor etkinliklerine verilmesi bu trajik hikâyenin en ironik kısmıdır.

#Hasmon Hanedanlığ #Yahudi #Kudüs #Makkabi #Selukos İmparatorluğu
0
0
0
Kaynakça

Oates, Harry. “The Maccabean Revolt”. World History Encyclopedia. Erişim: 04 Eylül 2023. https://www.worldhistory.org/article/827/the-maccabean-revolt/

“The Revolt of the Maccabees”. Erişim: 04 Eylül 2023. http://www.simpletoremember.com/articles/a/the_revolt_of_the_maccabees

Ancient Origins. “The Maccabean Revolt: The Jewish Rebellion Against the Seleucid Empire,” 21 Ağustos 2021. Erişim: 04 Eylül 2023. https://www.ancient-origins.net/history-important-events/maccabean-revolt-0015721


BENZER MAKALE
Hristiyanlıkta İkon Anlayışı

Hristiyanlıkta İkon Anlayışı

Yunanca “eikon” sözcüğünden gelen ikon veya ikona, imge, simge, tasvir anlamlarına gelmektedir....

İstanbul Fener Rum Patrikhanesi

İstanbul Fener Rum Patrikhanesi

1054 yılında Hıristiyan kiliseler arasında yaşanan büyük ayrılığın ardından İstanbul'da Roma'dan bağımsız...

Mabedin Kurtuluş Bayramı Hanuka

Mabedin Kurtuluş Bayramı Hanuka

“Işık Festivali”, “Makkabi Bayramı” olarak da bilinen Hanuka, Yahudiler tarafından her yıl Kislev...

Evanjelizm ve Amerika Örneği

Evanjelizm ve Amerika Örneği

Evanjelizm’in Amerika’ya girmesi ve burada sağlam şekilde inşa edilmeye başlaması, İngiltere’de ortaya...

Ölmüş Ataların Geride Kalanları Ziyarete Geldiği Gün: Bon Festivali

Ölmüş Ataların Geride Kalanları Ziyarete Geldiği Gün: Bon Festivali

Obon olarak da adlandırılan Bon festivali, Japonya’da “ataları anma bayramı” olarak kutlanmaktadır. Bon...

Caynizm ve Ahimsa Prensibi

Caynizm ve Ahimsa Prensibi

Caynizm’in dünya üzerinde tanınması ve yaygınlık kazanmasında etkili olan en önemli inanç “ahimsa”...

Şiilik ve Ana İlkeleri

Şiilik ve Ana İlkeleri

Şia, Hz. Peygamber’in vefatından sonra Hz. Ali’nin nass ile halife oluğuna inanır ve imametin kıyamete kadar...

Son Akşam Yemeği Tablosunun Kökeni ve Evharistiya

Son Akşam Yemeği Tablosunun Kökeni ve Evharistiya

Leonardo da Vinci denilince akla gelen eserlerinden biri de hiç şüphesiz Milano’da Santa Maria delle Grazie...

Yahudi Aydınlanma Hareketi: Haskala

Yahudi Aydınlanma Hareketi: Haskala

Yahudiler yüzyıllar boyunca seçilmiş halk olmaları nedeniyle kendilerini her zaman diğer toplumlardan ayrı tutmuş...

Sathya Sai Baba Hareketi

Sathya Sai Baba Hareketi

Aziz Shirdi Sai Baba'nın reenkarnasyonu olduğu kabul edilen Sathya Sai Baba'nın, Hindistan'da başlattığı...

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER