Konya Bilim Merkezi İlimge

Cezeri'nin Filli Su Saati

 Azime Selin Ekici
 2 dk  5336

Modern mühendisliğin, robotik ve hidrolik bilimlerinin temelini 12. yüzyılda yaşamış Müslüman bilim insanı İsmail el-Cezeri atmıştır. Onun icatlarından biri, sürücüsünü taşıyan bir filin ve yaratıklarla dolu bir kulenin bulunduğu devasa bir su saatidir. Basit su saatleri eski Mısır ve Babil’de kullanılmıştı ancak Cezeri’nin yapmış olduğu çok daha kompleksti.

İlhamını doğduğu coğrafyadan alan Cezeri, Filli Su Saati’ni ilk kez Diyarbakır kralı için yapmıştır.

Farklı kültürleri eserine yansıtan Cezeri, Arşimet su prensibine Hint saati ve fili, Mısır Zümrüdüanka’sı, Arap figürleri, İran halısı ve Çin ejderlerini eklemiştir. Cezeri’nin duyduğu saygıdan dolayı sultanın ya da fil bakıcısı figürünün Selahaddin Eyyubi olduğu düşünülmektedir. Saatte yer alan her figürün mekanizmada kendine özgü bir görevi vardır.


Peki bu saat nasıl çalışıyordu?

Filin vücudunda, dibinde delik olan bir tasın bulunduğu su deposu gizlidir. Kase yavaşça batarken, saati ve kalemi hareket ettiren ipleri çekerek saati geçen dakikaları gösterir. Her yarım saatte bir dolu su kabı saatin tepesindeki kaleden bir topun düşmesini tetikler, buna oradaki anka kuşunun sesi ve hareketi eşlik eder. Top bir fana çarpar, gümüş ve siyah kadranı gün doğumundan bu zamana geçen saat sayısını gösterecek şekilde döndürür. Sultan şahini ortaya çıkarmak için kollarını hareket ettirir ve top şahinin gagasından yuvarlanır. Ağzına düşen topun ağırlığı ile aşağı inen ejder, su kabını tekrar yukarı çeker. Son olarak top, fil bakıcısının kolunu hareket ettirir ve topun vazoya girmesiyle bir zil sesi duyulur. Bu hareketler yarım saatte bir tekrarlanarak devam eder.

Filli Su Saati’nin orijinalinin üç katı büyüklükte modern bir örneği Dubai’nin en büyük alışveriş merkezi olan İbn Batuta Alışveriş Merkezi’nde bulunur. Gaziantep Bilim Merkezi’nde de Filli Su Saati’nin bir modelini görmeniz mümkün.

#cezeri #su saati #icat #mekanik
0
0
0
Kaynakça

Muslim Heritage. “800 Years Later: In Memory of Al-Jazari, A Genius Mechanical Engineer”, 30 Ocak 2008. https://muslimheritage.com/800-years-later-in-memory-of-al-jazari-a-genius-mechanical-engineer/

“Animation of Al-Jazari’s Elephant Clock (1001 Inventions)”. haz. 1001Inventions. Yayın Tarihi 12 Ocak 2018. https://www.youtube.com/watch?v=MCW_wp0dgF4

“Ismail al-Jazari, the Muslim inventor whom some call the ‘Father of Robotics’”. Erişim 03 Mart 2023. https://www.nationalgeographic.com/history/history magazine/article/ismail-al-jazari-muslim-inventor-called-father-robotics

BENZER MAKALE
Nasıl Standartlaştık? Metrik Sisteminin Tarihi

Nasıl Standartlaştık? Metrik Sisteminin Tarihi

Metrik sistemi, ilk olarak 1795 yılında Fransızlar tarafından tanıtılan ondalık tabanlı bir ölçüm sistemidir....

Semafordan Telegrafa Geçişte Haberleşme Tarihi

Semafordan Telegrafa Geçişte Haberleşme Tarihi

Telgraf kelimesi, Yunanca “uzak” anlamına gelen “tele” ve “yazar” anlamına gelen “grápheús”...

Tarihte Gerçekleştirilen Uzay Yolculukları

Tarihte Gerçekleştirilen Uzay Yolculukları

İnsanlar çağlar boyunca gökyüzünü incelemiş ve gökyüzünde görülen nesnelerin...

Türkiye'nin İlk İnsanlı Uzay Yolculuğu

Türkiye'nin İlk İnsanlı Uzay Yolculuğu

Millî Uzay Programı kapsamında en az bir Türk vatandaşının bilimsel çalışmalar yapmak üzere uzaya...

Bir Saat Neden 60 Dakikadır?

Bir Saat Neden 60 Dakikadır?

Bir günde 24 saat ve bir saatte 60 dakika olmasının nedeni Mısırlıların ve Babillilerin günü bölme şekilleridir....

Unutulmuş Zaman Makineleri: Muvakkithaneler

Unutulmuş Zaman Makineleri: Muvakkithaneler

Muvakkitlerin çalışmalarını yürüttüğü yere ‘Muvakkithane’ denmekteydi. Osmanlı medeniyetinde...

Yedi Sayısının İlginç Tarihi

Yedi Sayısının İlginç Tarihi

Kainatta yedi tane olan ne var? Bu konu üzerinde düşünürsek yedilik sayma düzeninin nereden çıktığını...

Ortak Merkezli Küreler Kuramı

Ortak Merkezli Küreler Kuramı

Yunan filozofları, gezegenlerin hareketlerini rasyonel bir şekilde açıklamaya çalışarak astrolojinin ötesine...

Enigma ve Alan Turing’in Bombesi

Enigma ve Alan Turing’in Bombesi

Alman Enigma makinesi II. Dünya Savaşı sırasında, özellikle de Atlantik Savaşı’nda, Mihver güçlerine...

Tamamlama ve Denkleştirme Kısayolu: Cebir

Tamamlama ve Denkleştirme Kısayolu: Cebir

Matematiğin hiçbir dalında cebirde olduğu kadar işlem ve anlam arasında ilişki yoğunluğu yaşanmaz. Bir cebirsel etkinliği...

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER