Konya Bilim Merkezi İlimge

Müslümanların Bastığı İlk Paralar

 Davut Baş
 3 dk  2455

Sözlükte parça anlamına gelen, Farsça "pâre" kelimesinden türeyen para tarihte çeşitli medeniyetler tarafından kullanılan ve halende kullanılmakta olan bir araçtır. Tarih boyunca pek çok medeniyet çeşitli para türleri kullanmış ve kendi paralarını basmıştır. Müslümanlar da zaman içerisinde kendi paralarını basmış ve kullanmışlardır. İslam Tarihi literatüründe madeni paralar "sikke" olarak adlandırılmıştır. Saf gümüşten basılan para dirhem, saf altından basılan para dinar olarak isimlendirilmiştir.

Müslümanların ilk dönemlerde kendilerine ait bir para birimleri yoktu. Müslümanlar, Bizans’ın altın dinarı ile Sasani’nin (İran) gümüş dirhemini kullanıyorlardı. Irak ve İran fetihlerine kadar Müslümanlar Sasani dirhemini kullandılar.


Hz. Ömer döneminde ilk defa İran dirhemi Müslümanlar tarafından basılmış olsa da bu para Müslümanlara ait bir para değildi. Hz. Ömer döneminde 1 dinar (miskal), 10 dirheme eşitti.

DİRHEM

685-705 yılları arasında Emevi halifesi olan Abdülmelik b. Mervân ilk defa İslam dirhemini bastıran kişidir. Dirhem kelimesi Yunanca “Derahmi” kelimesinden önce Farsçaya, daha sonra Arapça’ya geçmiştir ve çoğul olarak “derahim” şeklinde kullanılır. İlk dönemlerde mutlak para anlamında kullanılan dirhem kelimesi daha sonra gümüş paralar için kullanılmıştır. Nümismatların bulduğu 697 yılında basıldığı anlaşılan dirhem bugüne kadar tespit edilen en eski İslam dirhemidir. Bu dirhemin ağırlığı 2,97 gram yani 14 kırattır, Vasık Billâh’ın halife olmasıyla birlikte 842 yılından itibaren 3 gramdan daha ağır, hatta az da olsa 4-6 gram dirhemler basılmış ve kullanılmıştır. Bu dönemde 14 dirhem 1 İslam dinarı değerindeydi.


Dirhemin ön yüzünde “Lâ ilâhe illallāhü vahdehû lâ şerîke leh”, bunun çevresinde çember şeklinde “bismillâh, duribe hâze’d-dirhem bi... fî seneti...” şeklinde darp yeri ve darp tarihi yazılıdır.

Dirhemin arka yüzünde ise, “Allāhü ahad Allāhü’s-samed lem yelid ve lem yûled ve lem yekün lehû küfüven ahad”, çerçevesinde ise “Muhammedün resûlullah” ibaresiyle Tevbe sûresinin 33. âyeti yer almaktadır.

DİNAR

Dinar Grek-Latin kökenli "denarius" kelimesinden Arapça’ya geçmiştir. Kelimenin çoğulu “denanir” şeklindedir. Dinar saf altından basılan para için kullanılan isimdir. İlk İslam dinarı 696 yılında Abdülmelik b. Mervân döneminde basılmıştır. Bir dinar 4,25 gram yani 20 kırattır. Bu dönemde 1 İslam dinarı 14 dirhem değerindeydi. Yine 1 İslam dinarı 18 Bizans ve 12 Batı Avrupa dirhemi değerindeydi.

İlk orijinal İslâm dinarı kabul edilen 696 tarihli paranın ön yüzünde, “Allāhü ahad Allâhü’s-samed lem yelid ve lem yûled” ibareleri; bunun çerçevesinde “bismillâh duribe hâze’d-dînâr fî seneti...”, arka yüzünde ise “lâ ilâhe ill / allāhü vahdehû / lâ şerîke leh” ve çerçevesinde “Muhammedün resûlullah erselehû bi’l-hüdâ ve dîni’l-hakkı li-yuzhirahû ale’d-dîni küllih” ifadeleri bulunmaktadır.


Basılan dinarın üzerinde bulunan Roma İmparatorluğu'na ait kabartma ve haç işaretleri kaldırılmıştır. Üzerinde resim bulunmadığı ve yazıları nakış şeklinde göründüğü için İslam dinarı "menkuş" yani nakışlı adıyla da isimlendirilmiştir.

#Dinar #Dirhem #Para #Abdülmelik b. Mervân
0
0
0
Kaynakça

Akyıldız, Ali. “Para”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/163-166. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.

Mıynat, Ali. “Ortaçağ İslâm Dünyasinda Siradişi Bi̇r Para Bi̇ri̇mi̇: Bakir Di̇rhemler”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 38/66 (30 Eylül 2019), 192-207. https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.511823

Sahillioğlu, Halil. “Dinar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/352-355. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.

Sahillioğlu, Halil. “Dirhem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/368-371. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.

Şimşir, Mehmet. “Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi” 18 (2017), 117-136.

Uslu, Rifat. “İslâm Hukukunda Para Birimleri”. Journal of Islamic Research 2014;25(1), 2015


BENZER MAKALE
Hristiyanların Endülüs’ü Geri Alma Projesi: Reconquista

Hristiyanların Endülüs’ü Geri Alma Projesi: Reconquista

718 yılında başlayan ve yaklaşık sekiz asır boyunca devam eden, 1492 yılında Gırnata’nın işgal edilip Endülüs...

Müslümanlarla Mekkeli Müşrikler Arasındaki İkinci Savaş: Uhud Gazvesi

Müslümanlarla Mekkeli Müşrikler Arasındaki İkinci Savaş: Uhud Gazvesi

Uhud Gazvesi, Mekke müşriklerinin Medine’deki Müslümanları yok etmek amacıyla Bedir’in ardından...

Roma'nın Yıkılışının İlk Adımı Ecnadeyn Savaşı

Roma'nın Yıkılışının İlk Adımı Ecnadeyn Savaşı

Suriye, Mısır, Filistin ve Ürdün bölgelerinin Müslümanlar tarafından fethinin ilk adımı...

Erdemliler Topluluğu: Hilfü’l-Fudûl

Erdemliler Topluluğu: Hilfü’l-Fudûl

Cahiliye Dönemi’nde Mekke'de bozulan asayişi temin etmek adına bir araya gelinerek kurulan topluluğa Hilfü’l-Fudûl...

Arapları Şirke Götüren Kişi: Amr bin Luhay

Arapları Şirke Götüren Kişi: Amr bin Luhay

Amr B Luhay, putları Hicaz bölgesine getirerek, Araplara putperestliği öğreten kişi olarak bilinir. Bazı rivayetlere...

İslam Devletlerinde Haberleşme: Berid Teşkilatı

İslam Devletlerinde Haberleşme: Berid Teşkilatı

Haberleşme ihtiyacı insanlık var olduğundan beri mevcuttur. Bu ihtiyacı gidermek amacıyla insanlar ilk çağlardan...

Osmanlı Devleti’nde Medrese Geleneği

Osmanlı Devleti’nde Medrese Geleneği

İslam topraklarında ortaya çıkmış olan medrese geleneği, İslam eğitim sisteminin temel kurumudur. Sözlükte...

Heterodoks Yapılanma: Karmatiler

Heterodoks Yapılanma: Karmatiler

Şii Karmati Devleti tarafından 929-930 yıllarında Mekke şehri ele geçirilmiş ve yağmalanmıştır. Karmati oluşumları...

Olağanüstü Vergilendirme: Avarız

Olağanüstü Vergilendirme: Avarız

Avarız, arıza kelimesinin çoğuludur. Kelime; kaza, bela, beklenmedik engel manasına gelir. İkincil anlam olarak olağanüstü...

Güney İtalya'da İslam: Sicilya Emirliği

Güney İtalya'da İslam: Sicilya Emirliği

İtalya Yarımadasından bir boğazla ayrılan Sicilya Adası, Müslümanlar tarafından 827 yılında ele geçirilmiştir....

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER