Konya Bilim Merkezi İlimge

Çöllerin Gemisi (Sefinetü’s-Sahra): Deve

 Hatice Durak
 2 dk  437

Kavurucu güneş ve uçsuz bucaksız kum tepelerinden oluşan çöllere uyum sağlayan develer, "çölün gemileri" olarak bilinmektedir. Develer; insanlar ve toplumlar tarafından sadece kurak çöllerde taşımacılık amacıyla kullanılmakla kalmamış aynı zamanda develerin etinden, sütünden, derisinden ve yününden de faydalanılmıştır. Sahip oldukları bu özellikler sayesinde develer yüzyıllardır çöl insanının vazgeçilmez yoldaşları olmuşlardır.

Tarih boyunca develer, özellikle kurak bölgelerdeki toplumlar için oldukça önemli bir yere sahipti. Ağır yükleri uzak mesafelere taşıyabilme yetenekleri, onları ticaret ve taşımacılıkta vazgeçilmez kılmıştır. Doğu ve Batı'yı birbirine bağlayan eski bir ticaret yolu ağı olan İpek Yolu’nda mal, kültür ve fikir alışverişi develer sayesinde sağlanmıştır.

Develer, fizyolojik özellikleri sebebiyle zorlu çöl koşullarına rahatça uyum sağlayabilmektedirler. Hörgüç adı verilen sırtlarındaki çıkıntıda sanılanın aksine su depolamazlar. Hörgüçlerin asıl görevi çöl şartlarında deveye enerji sağlayan yağı depolamaktır. Çölde ilerlerken hörgücün içindeki yağ oksijenle tepkimeye girerek su üretir ve suyun kıt olduğu durumlarda hörgüç bir hidrasyon kaynağı halini alır. Bu etkileyici adaptasyon develerin haftalarca su içmeden hayatta kalabilmelerini sağlar.


Özellikleri bunlarla sınırla kalmayan develer, çölde değişen kum yapılarını kolaylıkla aşmalarını sağlayan ve kuma batmalarını önleyen özel ayaklara sahiptirler. Çoğu memelinin aksine vücut sıcaklık aralığı geniş olduğu için develer, hem kavurucu gündüz sıcağına hem de soğuk çöl gecelerine karşı dayanıklıdır. Develer aynı zamanda uzun ömürlü olmalarıyla bilinir. 40 ila 50 yıl kadar hayatta kalmalarının nedeni; zorlu çevre koşullarına ve yiyecek kıtlığına dayanma yeteneklerine bağlanmaktadır.

Develer Arap toplumları için ayrı bir değere sahiptirler. Öyle ki Arapların develere atfettikleri bu önem dillerine de yansımış, deveyi ifade etmek için kullanılan kelime sayısının fazlalığı diğer dillere nazaran dikkat çekici bir hal almıştır. Örneğin Arapça’da deveye verilen isimler oldukça fazla olmakla beraber en fazla kullanılanlar ise; ibil, cemel, baîr, nâka, hecin, fâlic ve buhttur. Bunlara ek olarak devenin Kur’an’da zikredilmiş olması bu hayvanların sahip oldukları önemi daha da artıran bir etken olmuştur.

Develer tarih boyunca bilinen ve bilinmeyen özelliklerinin dışında benzersiz adaptasyonlarıyla insanoğlunu her daim ilgisini çekmiştir. Çöl gemileri olarak adlandırılmalarının hakkını veren develer yalnızca birer yük hayvanı değil, doğanın inanılmaz adaptasyon kapasitesinin canlı birer kanıtıdır.

#Deve #Çöl #Sahra #Çöllerin gemisi
0
0
0
Kaynakça

Önkal, Ahmet & Bozkurt, Nebi, “Deve”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 9, İstanbul: TDV Yayınları, 222-226,1994.

Britannica, “Camel, Description, Humps, Food, Types, Adaptations, & Facts”, 20 Ekim 2023, Erişim 14 Kasım 2023, https://www.britannica.com/animal/camel

Kesi̇k, Beyhan, “ATASÖZLERİ VE DEYİMLERİMİZDE DEVE”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature 4/3, 825-840, 2018.

National Geographic, “Animals, Arabian Camel (Dromedary)”, 05 Ekim 2011, Erişim 14 Kasım 2023, https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/facts/arabian-camel

BENZER MAKALE
İnsanlar Neden Kravat Takar: Kravatın Öyküsü

İnsanlar Neden Kravat Takar: Kravatın Öyküsü

Hemen hemen her erkeğin dolabında bulunan özel günlerde ya da işe giderken tercih ettiği kravatın tarihi M.Ö....

Baharın Habercisi Adonis Miti

Baharın Habercisi Adonis Miti

Yunan mitolojisinde “Adonis Miti” olarak bilinen, doğadaki ölüm ve yenilenmeyi sembolize ettiği kabul...

Mükemmelliğin Sembolü: Yin Yang

Mükemmelliğin Sembolü: Yin Yang

Birbirine dolanan siyah ve beyaz iki yarım dairenin, her iki tarafında zıt renklerden bir nokta bulunan Yin-Yang sembolü...

Renklerin Tarihi: Mavi Rengin Arayışı

Renklerin Tarihi: Mavi Rengin Arayışı

Maviyi yaygın bir renk olarak düşünmek doğaldır. Mavi, gökyüzü ve okyanus ile ilişkilendirilir....

Duygu ve Gösterişli Güzelliğin Sanata Yansıması: Barok

Duygu ve Gösterişli Güzelliğin Sanata Yansıması: Barok

Barok kelimesi Portekizce “tam yuvarlak olmayan şekilsiz inci” anlamına gelen “barroco” kelimesinden...

Dünyanın En Küçük Ülkesi Vatikan

Dünyanın En Küçük Ülkesi Vatikan

Vatikan, 44 hektarlık bir yüz ölçümüne sahip olması nedeniyle dünyanın en küçük...

Sâmerrâ Ulu Camii ve Koni Biçimli İlginç Minaresi

Sâmerrâ Ulu Camii ve Koni Biçimli İlginç Minaresi

Samarra Ulu Camii, Irak'ın Samarra şehrinde bulunmaktadır ve Sâmerrâ 'da bulunan en önemli tarihi...

Bir Ramazan Geleneği: Hurmalar

Bir Ramazan Geleneği: Hurmalar

Hurma palmiyesi olarak bilinen büyük bir ağaçta yetişen hurma dünyanın en tatlı meyvelerinden biridir....

Antik Mısır’ın Sınırları Aşan “Ankh” Sembolü

Antik Mısır’ın Sınırları Aşan “Ankh” Sembolü

“Ankh” sembolü, “yaşamın haçı, hayatın sembolü” olarak bilinmekte ve düz bir...

İslam'ın İkinci Büyük Buluşması: Bishwa Ijtema

İslam'ın İkinci Büyük Buluşması: Bishwa Ijtema

Bishwa Bengalce "dünya", ijtema ise Arapça 'içtima' yani "toplantı" anlamına gelir. "Dünya...

ANASAYFA
RASTGELE
KATEGORİLER
POPÜLER
EN YENİLER